1. Tổng quan về thuế carbon
Biến đổi khí hậu không còn là nguy cơ xa vời mà là thách thức hiện hữu, buộc các quốc gia phải hành động quyết liệt. Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng tới mục tiêu Net Zero (Phát thải ròng bằng 0), việc định giá carbon trở thành một công cụ kinh tế tất yếu.
Trên thế giới, hơn 70 quốc gia và vùng lãnh thổ đã triển khai các cơ chế định giá carbon, từ Thuế carbon (Carbon Tax) đến Hệ thống giao dịch phát thải (ETS). Tại Việt Nam, với cam kết đạt Net Zero vào năm 2050 tại COP26, cùng với sự thúc đẩy từ các đối tác thương mại lớn như Cơ chế Điều chỉnh Biên giới Carbon (CBAM) của EU, việc quản trị và định giá phát thải không còn là tùy chọn mà là yêu cầu bắt buộc đối với mọi doanh nghiệp.
Bài viết này sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện về Thuế carbon, phân tích chính sách cập nhật tại Việt Nam (2025), và đưa ra các giải pháp chiến lược giúp doanh nghiệp thích ứng và biến thách thức thành lợi thế cạnh tranh xanh.
Thuế carbon là gì?
Định nghĩa theo các tổ chức quốc tế:
- Ngân hàng Thế giới (WB) và OECD: Thuế carbon là một loại thuế đánh vào nội dung carbon của nhiên liệu hóa thạch hoặc trực tiếp vào lượng phát thải khí nhà kính (GHG) của doanh nghiệp, thường tính bằng đơn vị tiền tệ trên mỗi tấn CO2 tương đương ($/tấn CO2e). Mục tiêu là tạo ra động lực kinh tế để giảm sử dụng nhiên liệu carbon cao.
- Liên Hợp Quốc: Thuế carbon được xem là công cụ định giá carbon hiệu quả, chuyển gánh nặng chi phí môi trường từ xã hội sang người gây ô nhiễm.
Phân biệt các công cụ định giá carbon
| Công cụ | Bản chất | Cơ chế hoạt động |
| Thuế Carbon (Carbon Tax) | Chính sách tài khóa | Chính phủ định mức giá cố định trên mỗi tấn CO₂ phát thải. |
| Tín chỉ Carbon (Carbon Credit) | Sản phẩm thị trường | Một tín chỉ tương đương 1 tấn CO2 giảm phát thải. Giá do thị trường cung – cầu quyết định. |
| Cơ chế CBAM EU | Thuế biên giới carbon | Đánh thuế nhập khẩu đối với hàng hóa từ các quốc gia có chính sách carbon lỏng lẻo hơn EU, nhằm cân bằng sân chơi và tránh “rò rỉ carbon”. |
Bài hay tham khảo: https://thesaigontimes.vn/nghien-cuu-thue-carbon-va-han-muc-phat-thai-khi-su-dung-nhien-lieu-hoa-thach/
Cơ chế hoạt động của Thuế carbon
Cách tính thuế carbon rất đơn giản: Thuế phải nộp = Lượng phát thải (tấn CO2e) x Mức giá thuế (VNĐ/tấn CO2e).
Thuế carbon được thiết kế để tạo ra sự dịch chuyển hành vi kinh tế. Doanh nghiệp càng phát thải nhiều thì chi phí càng cao, từ đó thúc đẩy việc chuyển đổi sang công nghệ, năng lượng sạch hơn.
- Ví dụ quốc tế:
- Thụy Điển: Áp mức thuế cao nhất thế giới ($127/tấn CO2e), giúp giảm đáng kể phát thải mà vẫn duy trì tăng trưởng kinh tế.
- Canada: Áp dụng “Thuế Carbon liên bang” theo cơ chế tăng dần.
- EU (ETS): Mặc dù chủ yếu dùng ETS, nhưng một số nước thành viên kết hợp thêm thuế nội địa.
Bảng so sánh mức giá thuế carbon quốc tế (tham khảo)
| Khu vực/Quốc gia | Công cụ | Giá carbon điển hình (USD/tấn CO2e) |
| Thuỵ Điển | Thuế Carbon | 127 |
| Canada | Thuế Carbon/ETS | 65 (dự kiến tăng lên 170 vào 2030) |
| EU | ETS | 70 – 100 |
Chính sách thuế carbon tại Việt Nam (cập nhật 2025)
Việt Nam đang xây dựng một thị trường định giá carbon tổng thể, kết hợp cả Hệ thống hạn ngạch và giao dịch (Cap-and-Trade) và tiềm năng áp dụng thuế.
- Cơ sở pháp lý cốt lõi:
- Nghị quyết 70/NQ-TW (2023): Xác định mục tiêu và nhiệm vụ phát triển năng lượng, ưu tiên năng lượng sạch.
- Nghị định 06/2022/NĐ-CP: Quy định chi tiết về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone, làm nền tảng cho việc xây dựng Sàn giao dịch carbon.
- Quyết định 232/QĐ-TTg: Phê duyệt Đề án Phát triển thị trường carbon Việt Nam.
-
Ba giai đoạn sàn giao dịch carbon Việt Nam (2025–2029)
- Giai đoạn 1 (2023 – 2025): Xây dựng quy định quản lý, thí điểm MRV (Đo đạc, Báo cáo và Kiểm chứng), chuẩn bị hạ tầng kỹ thuật.
- Giai đoạn 2 (2025 – 2027): Thí điểm vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon trong một số lĩnh vực, cấp hạn ngạch (Cap) cho các cơ sở phát thải lớn.
- Giai đoạn 3 (Từ 2028): Vận hành chính thức sàn giao dịch và mở rộng phạm vi áp dụng.
Vai trò của các Bộ:
- Bộ Tài nguyên & Môi trường (TN&MT): Cơ quan đầu mối, quản lý nhà nước về giảm nhẹ phát thải và thị trường carbon, ban hành hạn ngạch phát thải.
- Bộ Công Thương: Quản lý lĩnh vực năng lượng, công nghiệp, xây dựng quy chuẩn kỹ thuật cho năng lượng tái tạo, hiệu suất năng lượng.
Tác động của Thuế Carbon
1. Đối với Môi trường
- Giảm phát thải CO₂: Là mục tiêu trực tiếp và quan trọng nhất. Giá carbon cao thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ giảm phát.
- Khuyến khích Năng lượng tái tạo: Tăng tính cạnh tranh của điện gió, điện mặt trời so với điện than, khí đốt.
2. Đối với Doanh nghiệp
- Chi phí: Ban đầu, doanh nghiệp phát thải cao sẽ phải đối mặt với tăng chi phí vận hành.
- Cơ hội đổi mới: Buộc doanh nghiệp phải thay đổi mô hình sản xuất, đầu tư vào R&D, áp dụng công nghệ carbon thấp và hiệu suất năng lượng. Doanh nghiệp đi đầu sẽ có lợi thế cạnh tranh xanh.
3. Đối với Kinh tế
- Nguồn thu: Nguồn thu từ thuế/phí carbon có thể được tái đầu tư vào các dự án năng lượng sạch, bù đắp chi phí chuyển đổi.
- Phát triển Kinh tế Xanh: Thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng bền vững, minh bạch hóa trách nhiệm môi trường.
Khai báo thực trạng và thách thức
Mặc dù có nền tảng pháp lý, việc triển khai ở Việt Nam vẫn đối mặt với các rào cản:
- Thiếu dữ liệu phát thải (MRV): Nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là SME, chưa có hệ thống để đo đạc, báo cáo và kiểm chứng lượng phát thải một cách chính xác và minh bạch.
- Khó khăn cho SME: Các doanh nghiệp vừa và nhỏ thiếu nguồn lực tài chính và nhân sự chuyên trách để kiểm kê carbon và thích ứng.
- Cần khung pháp lý và sàn giao dịch minh bạch: Khung pháp lý về giao dịch và định giá carbon cần được chi tiết hóa, cùng với việc xây dựng một sàn giao dịch carbon hoạt động hiệu quả và minh bạch để tạo niềm tin cho thị trường.
Giải pháp chiến lược cho Doanh nghiệp Việt
Để thích ứng và vượt lên trong bối cảnh carbon hóa, doanh nghiệp cần hành động chiến lược:
- Tham gia Thị trường Tín chỉ Carbon (Nội địa & Quốc tế): Tận dụng các cơ hội từ thị trường tín chỉ carbon trong nước và quốc tế để tạo ra nguồn thu từ việc giảm phát thải.
- Triển khai Hệ thống Quản lý Phát thải (Carbon Accounting):
- Xây dựng hệ thống kiểm kê dấu chân carbon (Carbon Footprint) theo các tiêu chuẩn quốc tế (như GHG Protocol).
- Thiết lập quy trình MRV nội bộ để có dữ liệu chính xác cho việc báo cáo và lập kế hoạch giảm thiểu.
- Đầu tư năng lượng tái tạo & hiệu suất:
- Ký kết thỏa thuận mua bán điện (PPA) hoặc tự đầu tư điện mặt trời mái nhà (Solar PV) và hệ thống lưu trữ năng lượng (ESS).
- Tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao hiệu suất năng lượng để giảm lượng phát thải trên mỗi đơn vị sản phẩm.
- Xây dựng chiến lược ESG & Báo cáo Net Zero: Lồng ghép mục tiêu giảm phát thải vào chiến lược ESG (Môi trường, Xã hội, Quản trị) và công bố lộ trình đạt Net Zero rõ ràng.
Định giá Carbon – “Giá của sự bền vững”
Nguyên lý cốt lõi của việc định giá carbon là “người gây ô nhiễm phải trả tiền” (Polluter Pays Principle). Khi chi phí môi trường được nội hóa vào giá sản phẩm, thị trường sẽ tự động điều chỉnh theo hướng bền vững hơn.
Định giá carbon giúp minh bạch hóa trách nhiệm môi trường của doanh nghiệp, biến chi phí phát thải thành một yếu tố tài chính có thể quản lý được. Đó không chỉ là khoản chi, mà là một khoản đầu tư vào khả năng chống chịu và sự bền vững của doanh nghiệp trong tương lai.
Chúng tôi đồng hành cùng doanh nghiệp trong chuyển đổi carbon thấp, giúp tối ưu hóa chi phí carbon và tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững.
Kết luận
Thuế carbon hay cơ chế định giá carbon không phải là rào cản, mà là cơ hội tái cấu trúc và xanh hóa chuỗi cung ứng cho doanh nghiệp Việt. Chủ động thích ứng với các quy định mới, từ việc kiểm kê phát thải đến đầu tư năng lượng sạch, sẽ quyết định vị thế của doanh nghiệp trong nền kinh tế xanh toàn cầu.
Envi Solution – Đồng hành cùng doanh nghiệp Việt Nam trong chiến lược giảm phát thải và thích ứng thuế carbon thông minh, đảm bảo tuân thủ, tối ưu chi phí và bứt phá về ESG. Liên hệ ngay với Envi Solution để nhận báo cáo miễn phí về Dấu chân Carbon (Carbon Footprint) & tư vấn giải pháp năng lượng carbon xanh tối ưu hóa chi phí carbon, sẵn sàng cho lộ trình Net Zero.
Thông tin liên hệ:
CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ & PHÁT TRIỂN MÔI TRƯỜNG ENVI-SOLUTIONS
Văn Phòng TPHCM: 116 Nguyễn Văn Thủ, Phường Đakao, Quận 1, TP. Hồ Chí Minh
Văn Phòng Hà Nội: Tầng 5, Tòa nhà The Golden Palm, 21 Lê Văn Lương, Phường Nhân Chính, Quận Thanh Xuân, Hà Nội
Hotline: 0918.01.9001
Email: info@envi-solutions.com
Website: Envi-solutions.com
|
|
|
|||||
 |
||||||