Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt, câu hỏi “khí nhà kính là gì” trở thành chủ đề được nhiều người quan tâm. Đây là yếu tố trực tiếp ảnh hưởng đến nhiệt độ Trái Đất và đang góp phần làm gia tăng hiện tượng nóng lên toàn cầu. Việc hiểu rõ nguồn gốc, tác động và cách giảm thiểu khí nhà kính là cần thiết để mỗi cá nhân và doanh nghiệp cùng chung tay bảo vệ môi trường.
Khí nhà kính là gì?
Khí nhà kính là những loại khí có khả năng hấp thụ bức xạ hồng ngoại phản xạ từ bề mặt Trái Đất sau khi nhận ánh sáng từ Mặt trời. Khi lượng bức xạ bị giữ lại quá nhiều, bầu khí quyển nóng lên và tạo nên hiện tượng hiệu ứng nhà kính. Những khí góp phần lớn trong quá trình này gồm CO₂, CH₄, N₂O, O₃ và các loại khí công nghiệp như CFC hay HFC.
Nếu không có khí nhà kính, bề mặt Trái Đất sẽ lạnh hơn khoảng 33°C so với hiện nay và sự sống khó có thể tồn tại. Tuy nhiên, khi nồng độ khí này tăng quá mức tự nhiên, môi trường bắt đầu mất cân bằng và nhiệt độ toàn cầu tăng lên với tốc độ nhanh chóng.
Nguyên nhân dẫn đến phát thải khí nhà kính
Phát thải khí nhà kính xuất phát từ nhiều hoạt động khác nhau của con người, nhưng có thể gói gọn trong bốn nhóm chính gồm năng lượng, nông nghiệp – lâm nghiệp – sử dụng đất, chất thải và các quy trình công nghiệp. Mỗi nhóm đóng góp một phần vào sự gia tăng nồng độ khí nhà kính trong khí quyển, làm khí hậu nóng lên nhanh hơn so với tự nhiên.
Nông nghiệp, lâm nghiệp và sử dụng đất (AFOLU)
Nông nghiệp và sử dụng đất là lĩnh vực tạo ra lượng lớn khí metan và nitrous oxide – hai loại khí có khả năng gây nóng lên toàn cầu mạnh hơn CO₂ rất nhiều. Chăn nuôi, đặc biệt là gia súc nhai lại, tạo ra khí metan trong quá trình tiêu hóa. Trồng lúa nước cũng làm phát sinh metan do môi trường ngập nước kéo dài khiến chất hữu cơ phân hủy yếm khí.
Sử dụng phân bón hóa học làm tăng lượng nitrous oxide trong khí quyển, trong khi phá rừng để lấy đất sản xuất khiến khả năng hấp thụ CO₂ tự nhiên bị suy giảm. Với những yếu tố này, AFOLU hiện chiếm khoảng 30% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn cầu và tiếp tục tăng khi nhu cầu lương thực ngày càng lớn.
Năng lượng
Ngành năng lượng là nguồn phát thải khí nhà kính lớn nhất hiện nay. Phần lớn khí thải đến từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch như than đá, dầu mỏ và khí đốt để sản xuất điện, vận hành nhà máy và cung cấp nhiên liệu cho phương tiện giao thông.
Trong quá trình khai thác và vận chuyển nhiên liệu, khí metan có thể bị rò rỉ từ các đường ống, giếng khí hoặc hệ thống nén, khiến nồng độ khí nhà kính tăng lên đáng kể. Hiện nay, việc đốt nhiên liệu hóa thạch chiếm khoảng 70% tổng phát thải CO₂ toàn cầu và vẫn tiếp tục tăng khi nhu cầu năng lượng mở rộng.
Chất thải
Chất thải rắn sinh hoạt và nước thải là nguồn phát thải metan và nitrous oxide đáng kể. Tại các bãi chôn lấp rác, chất hữu cơ phân hủy yếm khí tạo ra khí metan với nồng độ cao. Bên cạnh đó, việc đốt rác hoặc xử lý sinh học không đúng kỹ thuật có thể sinh thêm CO₂ và N₂O vào không khí.
Khi dân số tăng và lượng rác thải ngày càng lớn, phát thải khí nhà kính từ lĩnh vực này cũng trở nên khó kiểm soát hơn, đặc biệt ở các khu vực đô thị.
Quy trình công nghiệp và sử dụng sản phẩm (IPPU)
Các ngành công nghiệp như xi măng, thép, vôi và hóa chất thải ra lượng lớn CO₂ từ các phản ứng hóa học trong quá trình sản xuất. Một số quy trình công nghiệp còn tạo ra khí N₂O, CH₄ và các khí công nghiệp như HFCs, PFCs – những chất có khả năng giữ nhiệt mạnh gấp hàng nghìn lần CO₂.
Ngoài ra, khí làm lạnh trong điều hòa, tủ đông và các thiết bị thương mại cũng góp phần làm tăng lượng khí nhà kính, mặc dù chiếm tỉ lệ nhỏ nhưng sức ảnh hưởng lại rất lớn nếu không được kiểm soát tốt.
Thực trạng khí nhà kính tại Việt Nam
Trong những năm gần đây, cùng với tốc độ phát triển kinh tế, lượng phát thải khí nhà kính tại Việt Nam cũng tăng mạnh. Lĩnh vực năng lượng chiếm phần lớn lượng CO₂ do nhu cầu sản xuất và tiêu thụ điện ngày càng cao. Nông nghiệp tiếp tục là nguồn phát thải quan trọng vì diện tích trồng lúa lớn và hoạt động chăn nuôi phát triển nhanh. Ngành công nghiệp xi măng, thép và vật liệu xây dựng tạo ra lượng phát thải đáng kể, trong khi xử lý chất thải tại đô thị chưa đồng đều khiến khí metan từ rác thải tiếp tục tăng.
Những con số này cho thấy Việt Nam đang chịu áp lực lớn trong việc giảm phát thải khí nhà kính, nhất là khi biến đổi khí hậu ngày càng tác động mạnh đến đời sống và sản xuất.
Bài hay: Hiệu Ứng Nhà Kính: Nguyên Nhân, Tác Hại và Cách Giảm Thiểu
Con người thải khí nhà kính như thế nào?
Con người tạo ra khí nhà kính từ nhiều hoạt động quen thuộc. Việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch để vận hành nhà máy, sản xuất điện hay chạy xe là nguyên nhân chính khiến CO₂ tăng nhanh trong khí quyển. Trong nông nghiệp, phân bón hóa học, trồng lúa và chăn nuôi gia súc tạo ra lượng lớn metan và nitrous oxide. Rác thải nếu không được xử lý đúng kỹ thuật cũng sinh ra khí metan, trong khi phá rừng làm giảm khả năng hấp thụ CO₂ của hệ sinh thái tự nhiên. Các thiết bị làm lạnh chứa khí flo hóa tuy ít gặp hơn nhưng lại có khả năng gây nóng lên toàn cầu mạnh gấp hàng nghìn lần CO₂.
Các biện pháp giảm thiểu phát thải khí nhà kính
Để giảm thiểu khí nhà kính, cần thực hiện nhiều giải pháp từ quy mô cá nhân đến cộng đồng. Một trong những biện pháp quan trọng nhất là trồng nhiều cây xanh và bảo vệ rừng, giúp tăng khả năng hấp thụ CO₂ tự nhiên. Bên cạnh đó, tiết kiệm điện, sử dụng năng lượng tái tạo và ưu tiên các thiết bị tiết kiệm năng lượng cũng góp phần giảm lượng khí thải từ sản xuất điện.
Trong giao thông, việc chuyển sang phương tiện công cộng, đi xe đạp hay xe điện sẽ hạn chế đáng kể lượng CO₂ phát sinh. Ở cấp độ sinh hoạt, giảm thiểu rác thải, tái chế và xử lý rác đúng cách giúp giảm khí metan từ bãi chôn lấp. Ngoài ra, nâng cao nhận thức cộng đồng thông qua truyền thông và giáo dục môi trường cũng là chìa khóa để hình thành thói quen sống xanh, góp phần giảm phát thải lâu dài.
Kết luận
Khí nhà kính đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sự sống trên Trái Đất, nhưng khi nồng độ vượt quá giới hạn tự nhiên, chúng trở thành nguyên nhân gây ra hàng loạt vấn đề môi trường. Hiểu rõ khí nhà kính là gì và chủ động thay đổi hành vi hằng ngày sẽ giúp chúng ta góp phần giảm thiểu phát thải. Một lối sống tiết kiệm năng lượng, trồng thêm cây xanh, sử dụng công nghệ sạch và xử lý chất thải đúng cách chính là nền tảng để bảo vệ khí hậu và hướng đến một tương lai bền vững cho thế hệ mai sau.
ENVI SOLUTIONS
CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ & PHÁT TRIỂN MÔI TRƯỜNG ENVI-SOLUTIONS
☎ 0918.573.778 - 0918.01.9001
📧 info@envi-solutions.com
🏢 Văn Phòng TPHCM: 116 Nguyễn Văn Thủ Phường Đakao, Quận 1, TPHCM
🏢 Văn Phòng Hà Nội: Tầng 5, Tòa nhà The Golden Palm 21 Lê Văn Lương, Thanh Xuân, Hà Nội