Bối cảnh và nhu cầu hình thành thị trường tín chỉ carbon
Trong xu thế toàn cầu hóa và áp lực giảm phát thải khí nhà kính (KNK), thị trường tín chỉ carbon được xem là công cụ kinh tế hiệu quả giúp các quốc gia, doanh nghiệp đạt mục tiêu giảm phát thải với chi phí tối ưu. Theo Thỏa thuận Paris, mỗi quốc gia đều được khuyến khích xây dựng hệ thống trao đổi, bù trừ và mua bán tín chỉ carbon nội địa, nhằm khuyến khích hành động giảm phát thải tự nguyện và bắt buộc.
Đối với Việt Nam, với cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, việc hình thành thị trường carbon nội địa là bước đi chiến lược để thúc đẩy đầu tư công nghệ sạch, tạo động lực cho doanh nghiệp tham gia giảm phát thải và tiếp cận các cơ chế tài chính xanh quốc tế.
- Cơ sở pháp lý cho việc phát triển thị trường tín chỉ carbon
Hệ thống văn bản pháp luật liên quan đến tín chỉ carbon ở Việt Nam hiện nay được xây dựng tương đối đầy đủ, bao gồm:
Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 – Lần đầu tiên quy định cụ thể việc tổ chức và phát triển thị trường carbon trong nước.
Nghị định số 06/2022/NĐ-CP – Văn bản pháp lý trọng tâm quy định chi tiết về:
Cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon;
Xây dựng và vận hành sàn giao dịch carbon;
Lộ trình phát triển thị trường carbon trong nước đến năm 2028.
Thông tư 17/2022/TT-BTNMT – Quy định chi tiết quản lý, báo cáo và xác minh kết quả giảm phát thải KNK, là cơ sở để doanh nghiệp đăng ký tham gia cơ chế tín chỉ carbon.
Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu đến 2050 (QĐ 896/QĐ-TTg) – Đặt mục tiêu đưa thị trường carbon vào hoạt động chính thức sau năm 2028.
Nghị định số 119/2025/NĐ-CP Sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 06/2022/NĐ-CP – Điều chỉnh lộ trình thị trường carbon; bổ sung yêu cầu và thời hạn báo cáo giảm nhẹ phát thải cấp cơ sở/lĩnh vực; cập nhật quy trình thẩm định; bổ sung quy định về thu thập số liệu hấp thụ khí nhà kính.
Hệ thống này giúp Việt Nam từng bước đồng bộ hóa hành lang pháp lý, đảm bảo tương thích với các quy định của UNFCCC và tiêu chuẩn giao dịch quốc tế (như Article 6.2 và 6.4 của Thỏa thuận Paris).
- Lộ trình phát triển thị trường carbon tại Việt Nam
Theo Nghị định 119/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều nghị định 06/2022/NĐ-CP và căn cứ nghị định 06/2022/NĐ-CP lộ trình xây dựng và vận hành thị trường carbon được chia thành 3 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Chuẩn bị (2022–2025)
Hoàn thiện các văn bản hướng dẫn về cơ chế quản lý tín chỉ carbon, đăng ký, xác nhận và bù trừ phát thải.
Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia về phát thải KNK và danh mục dự án giảm phát thải đủ điều kiện cấp tín chỉ carbon.
Tổ chức các chương trình đào tạo, tập huấn cho cơ quan quản lý, doanh nghiệp, và đơn vị thẩm định.
Triển khai các mô hình thí điểm giao dịch tín chỉ carbon ở một số lĩnh vực như năng lượng, chất thải, và nông nghiệp.
Giai đoạn 2: Thí điểm (2025–2027)
Thành lập và vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon thí điểm do Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp Bộ TN&MT.
Cho phép giao dịch trong phạm vi tự nguyện giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp (B2B), đồng thời thử nghiệm cơ chế kết nối với các thị trường khu vực ASEAN.
Xây dựng cơ chế kiểm chứng, đăng ký và chuyển nhượng tín chỉ carbon theo tiêu chuẩn quốc tế.
Tổng kết, đánh giá, hoàn thiện mô hình vận hành sàn giao dịch.
Giai đoạn 3: Vận hành chính thức (từ năm 2028)
Vận hành chính thức thị trường carbon quốc gia với hai phân khúc:
Thị trường bắt buộc (compliance market): dành cho các cơ sở phát thải lớn phải nộp hạn ngạch phát thải hoặc tín chỉ carbon tương ứng.
Thị trường tự nguyện (voluntary market): dành cho doanh nghiệp, tổ chức thực hiện dự án giảm phát thải ngoài nghĩa vụ pháp lý.
Kết nối với thị trường carbon quốc tế, cho phép trao đổi tín chỉ theo Điều 6.2 của Thỏa thuận Paris.
Thiết lập Quỹ Carbon Việt Nam nhằm quản lý, điều tiết và hỗ trợ hoạt động giao dịch tín chỉ trong nước.
- Các loại tín chỉ carbon và cơ chế công nhận
Hiện Việt Nam đang hướng tới 2 nhóm tín chỉ carbon chính:
Tín chỉ trong nước (domestic credits):
Phát sinh từ các dự án giảm phát thải được Bộ TN&MT phê duyệt, giám sát và xác minh.
Có thể được dùng để bù trừ nghĩa vụ phát thải trong nước hoặc giao dịch trên sàn.
Tín chỉ quốc tế (international credits):
Phát sinh từ các cơ chế quốc tế (CDM, JCM, VERs, VCS, Gold Standard…).
Có thể được Việt Nam công nhận, chuyển đổi và sử dụng trong cơ chế quốc gia nếu đáp ứng yêu cầu kỹ thuật.
Việc công nhận và chuyển đổi tín chỉ phải đảm bảo tính minh bạch, không trùng lặp (corresponding adjustment) theo quy định của Thỏa thuận Paris.
- Cơ hội và thách thức đối với doanh nghiệp Việt Nam
Cơ hội
- Tham gia cơ chế tín chỉ carbon giúp doanh nghiệp giảm chi phí tuân thủ phát thải, tăng lợi nhuận từ việc bán tín chỉ dư thừa.
- Tăng uy tín và khả năng tiếp cận tài chính xanh, nhất là từ các quỹ quốc tế (Green Climate Fund, JICA, WB…).
- Thúc đẩy đổi mới công nghệ, chuyển sang sản xuất sạch và tiết kiệm năng lượng.
- Chuẩn bị sớm cho cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) của EU, giúp duy trì khả năng xuất khẩu.
Thách thức
- Thiếu khung định giá và cơ chế minh bạch cho giao dịch tín chỉ trong nước.
- Năng lực kỹ thuật hạn chế trong việc đo đạc, báo cáo và xác minh lượng giảm phát thải (MRV).
- Thiếu nguồn vốn đầu tư ban đầu cho các dự án giảm phát thải.
Rủi ro chồng chéo pháp lý giữa các cơ quan quản lý trong quá trình cấp tín chỉ và xác nhận giao dịch.
- Giải pháp thúc đẩy phát triển thị trường carbon tại Việt Nam
- Hoàn thiện khung pháp lý về đăng ký, cấp, và giao dịch tín chỉ carbon.
- Xây dựng trung tâm dữ liệu quốc gia về tín chỉ carbon do Bộ TN&MT quản lý, kết nối với hệ thống quốc tế.
- Phát triển hạ tầng công nghệ cho sàn giao dịch carbon, ứng dụng blockchain và AI để đảm bảo minh bạch.
- Đào tạo đội ngũ chuyên gia thẩm định, xác minh (verifiers, validators) đạt chuẩn quốc tế.
- Khuyến khích các dự án giảm phát thải trong lĩnh vực công nghiệp, năng lượng, nông nghiệp, chất thải.
- Hợp tác quốc tế để học hỏi kinh nghiệm và thu hút vốn đầu tư carbon (carbon finance).
- Kết luận
Lộ trình phát triển tín chỉ carbon tại Việt Nam là một bước ngoặt quan trọng trong quản lý phát thải KNK, giúp chuyển đổi nền kinh tế sang mô hình phát triển xanh, tuần hoàn và bền vững.
Việc hình thành thị trường carbon không chỉ tạo ra cơ chế kinh tế thúc đẩy giảm phát thải mà còn mở ra không gian mới cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi giá trị carbon toàn cầu. Để thị trường này vận hành hiệu quả, cần sự đồng hành của cả ba bên: Chính phủ – Doanh nghiệp – Cộng đồng quốc tế, trong việc hoàn thiện thể chế, tăng cường năng lực và xây dựng niềm tin minh bạch cho một thị trường carbon hiện đại, bền vững
ENVI SOLUTIONS
CÔNG TY CỔ PHẦN ĐẦU TƯ & PHÁT TRIỂN MÔI TRƯỜNG ENVI-SOLUTIONS
☎ 0918.573.778 - 0918.01.9001
📧 info@envi-solutions.com
🏢 Văn Phòng TPHCM: 116 Nguyễn Văn Thủ Phường Đakao, Quận 1, TPHCM
🏢 Văn Phòng Hà Nội: Tầng 5, Tòa nhà The Golden Palm 21 Lê Văn Lương, Thanh Xuân, Hà Nội